سایه شوم سپاه پاسداران بر اقتصاد ایران

تخمین سهم سپاه از تولید ناخالص داخلی ایران غیر ممکن به نظر می رسد، اما گمانه زنیها حاکی از یک سوم تا دو سوم تولید ناخالص داخلی است.

به محض این که داخل ایران می شوید، نشانه های زیادی از نفوذ شدید سپاه بر ارکان اقتصادی ایران را می بینید.

در حالی که قرارداد ساخت فرودگاه بین المللی امام به یک کنسرسیوم ترکی-اتریشی واگذار شده بود، دقیقا در روز افتتاح فرودگاه، نیروهای سپاه کنترل فرودگاه را در دست گرفتند و راه های منتهی به آن را با خودروهای خود بستند. تمام پروازها نیز به فرودگاه های دیگر منتقل شدند.

شرکت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادعا می کند حضور پیمانکاران خارجی مرتبط با اسراییل، تهدیدی امنیتی برای فرودگاه محسوب می شود. اما واقعیت این است که کنسرسیوم ترک-اتریشی تاوان اشتباه بزرگش را در کنار زدن سپاه از این معامله ی بزرگ پس می دهد.

افراد کنونی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هیچ شباهتی با بنیانگذاران آن ندارند. سپاه که در ابتدای انقلاب به عنوان یک نیروی بسیجی با اعضای داوطلب آغاز به کار کرد، امروز تبدیل به یک غول اقتصادی شده است که شریانهای اقتصاد رسمی و زیرزمینی ایران را در دستان خود دارد. هر چند تخمین مقدار ثروت سپاه غیر ممکن به نظر می رسد، برآورد تحلیلگران غربی در حدود یک سوم تا دو سوم کل تولید ناخالص داخلی است. این مقدار معادل ده‌ها میلیارد دلار است.

 

علی انصاری، کارشناس دانشگاه سنت آندروی بریتانیا اعتقاد دارد: «سپاه پاسداران در واقع یک شرکت غول پیکر است که اسلحه هم در اختیار دارد.» وی می گوید: «اشتباه است ایران را یک دیکتاتوری نظامی تحت حکومت یک گروه کوچک افسران پرقدرت محسوب کنیم. به نظر من مجموعه ای از تمایلات تجاری و مذهبی عامل محرک سپاه است. هرچند فکر نمی کنم یک دستگی مورد نیاز در سپاه وجود داشته باشد.»

 

شرکتهای شناسنامه دار در کنار بنیادهای خیریه، سپاه را تبدیل به یکی از قدرتمندترین بازیگران صنایع پرسود ساختمان، نفت و گاز، صادرات و واردات، و ارتباطات کرده است. سپاه کارهای جزیی تر را به پیمانکاران فرعی خارجی واگذار می کنند در حالی که خودش حضور فعالی در مناقصه های خارجی دارد. کنترل سپاه بر اسکله های خلیج فارس و پایانه ها و فرودگاه های داخل خاک ایران، به آن اجازه ی ورود و خروج هرگونه کالایی بدون پرداخت حق گمرک و عوارض را می دهد. محسن سازگارا که خود از بنیانگذاران سپاه است، نیروی سپاه قدس را معادل وزارت خارجه  سپاه می داند که وظیفه اش تنظیم روابط بین المللی سپاه با کشورهای مختلف است.

 

گسترش و نفوذ دامنه ی قدرت سپاه به اوایل دهه ی نود میلادی (۷۰ خورشیدی) بازمی گردد. زمانی که اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس جمهور وقت ایران، سپاه را به حضور در صنعت ساختمان ایران تشویق کرد. چرا که اعتقاد داشت، سپاه می تواند به روند بازسازی ایران پس از جنگ کمک کند. هرچند امروز هاشمی رفسنجانی به عنوان یک فرد پرنفوذ عرصه ی سیاسی و اقتصادی ایران، خودش یک رقیب برای سپاه محسوب می شود.

 

سپاه پاسداران بسیاری از فعالیتهای خود را تحت پوشش بنیادهای مختلف انجام می دهد، از جمله بنیاد مستضعفان. اگرچه بسیاری اعتقاد دارند قدرتمندترین شاخه ی سپاه، قرارگاه خاتم الانبیا است. قرارگاه خاتم الانبیا کارش را به عنوان بازوی ساختمانی سپاه آغاز کرد، اما امروز با داشتن بیش از ۸۱۲ شرکت ثبت شده در داخل یا خارج ایران، و ۱۷۰۰ قرارداد دولتی، تبدیل به یک غول اقتصادی در عرصه های مختلف اقتصاد ایران شده است. اخیراً خزانه داری ایالات متحده داراییهای سردار رستم قاسمی، رییس این قرارگاه، و چهار شرکت زیر مجموعه ی آن را مسدود کرد.

با حمایت بی دریغ محمود احمدی نژاد از سپاه، خاتم الانبیا در چند سال اخیر توانسته است برنده  بسیاری از مناقصه های بدون رقیب دولتی شود. مناقصه های بزرگی همچون احداث تونل، احداث راه آهن زیرزمینی، تاسیسات هسته ای، و ساخت بمب. این قرارگاه همچنین برنده  مناقصه ی بزرگ ۱٫۳ میلیارد دلاری احداث خط لوله ی ۹۰۰ کیلومتری گاز طبیعی از بوشهر به سیستان و بلوچستان شده است. این قرارداد بزرگ در بخش انرژی، با قرارداد ۲٫۵ میلیارد دلاری دیگری برای احداث میدان گازی پارس جنوبی تکمیل شد.

با توجه به ابهاماتی که در روند خصوصی سازی در قوانین ایران وجود دارد، بسیار دشوار است که گستره ی دقیق مالکیت سپاه را در اقتصاد ایران شناسایی کرد. چرا که علی رغم عدم حضور رسمی سپاه در برخی از شرکتها، روابط پشت پرده از حضور نامحسوس سران این ارگان خبر می دهد.

شهریور امسال، شرکت اعتماد مبین که کنسرسیومی وابسته به سپاه است، به محض خصوصی شدن شرکت مخابرات ایران، پنجاه و یک درصد سهام آن را خرید. این معامله ی بی سابقه ی ۵ میلیارد دلاری یادآور ماجرای تصاحب فرودگاه امام بود. چرا که در مناقصه شرکت مخابرات هم در لحظات آخر، رقیب اصلی سپاه به «دلایل امنیتی» کنار گذاشته شد. تنها چند ماه پس از این معامله ی تاریخی، رییس کنسرسیون سپاه، مجید سلیمان پور و همسرش به دلیل نشت گاز در خانه ی شان کشته شدند. هرچند بسیاری از مردم به دلیل اعلام شده ی مرگ آن دو با بدبینی نگاه می کنند.